ਕੀ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਬਣੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਮੰਤਰਾਲੇ ਤੋਂ ਜੈ ਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਦੀ ਛੁੱਟੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ?

-ਵਿੱਕੀ ਲੀਕਸ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ

ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਮਰੀਕਾ

ਓਮੇਂਦਰ ਦੱਤ

ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਾ ਦੇ ਕੇ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਤਰੀ ਜੈ ਰਮੇਸ਼ ਨੇ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਹੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕੰਮ ਕੀਤਾ । ਪਰੰਤੂ ਇਸ ਸਾਹਸ ਅਤੇ ਹਿੰਮਤ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਾਤਾਵਰਨ ਮੰਤਰਾਲੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦਾ ਰਾਸਤਾ ਦਿਖਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਵਿੱਕੀਲੀਕਸ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਜਿਹੜੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਉਹ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਫਰਵਰੀ 2010 ਵਿੱਚ ਜੈ ਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਨੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਮੰਤਰੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਕਾਫੀ ਨਾਰਾਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮੰਤਰੀ ਧਰਮ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦਿਆਂ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਨੂੰ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਉਤਾਰਨ ਤੋਂ ਸਾਫ ਮਨ੍ਹਾਂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਇਸ ਸਾਹਸੀ ਫੈਸਲੇ ਕਾਰਨ ਅਮਰੀਕੀ ਬਹੁਕੌਮੀ ਕੰਪਨੀ ਮੋਨਸੈਂਟੋ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਆਰਥਿਕ ਨੁਕਸਾਨ ਉਠਾਉਣਾ ਪਿਆ। ਇਸ ਸਾਰੇ ਘਟਨਾ ਚੱਕਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਜੈ ਰਮੇਸ਼ ਇੱਕ ਖਾਸ ਗੁੱਟ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ 'ਤੇ ਸਨ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਤਬਾਦਲਾ ਦੂਜੇ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵਿੱਚ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

ਵਿੱਕੀਲੀਕਸ ਦੁਆਰਾ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਗਏ ਖੁਲਾਸਿਆਂ ਨਾਲ ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਉੱਤੇ ਵੀ ਕਈ ਸਵਾਲ ਖੜੇ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਉੱਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਮਰੀਕੀ ਦੂਤਾਵਾਸ ਨੇ ਜਿਹੜੇ ਕੂਟਨੀਤਕ ਸੰਦੇਸ਼ ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਭੇਜੇ ਸਨ, ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕੱਚਾ ਚਿੱਠਾ ਹੁਣ ਖੁਲ੍ਹਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਅਮਰੀਕਾ ਗੁੱਸੇ ਅਤੇ ਤਿਲਮਿਲਾਹਟ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਤੇ ਆਪਣੀ ਦਾਦਾਗਿਰੀ ਜਮਾਉਣ ਮਨਸ਼ਾ ਤੋਂ ਵੀ ਪਰਦਾ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ 9 ਫਰਵਰੀ 2010 ਨੂੰ ਜੈ ਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਜੀਨ ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਖਾਣ ਵਾਲੀ ਫਸਲ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਨੂੰ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਉਤਾਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਅਜਿਹਾ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਰੋੜਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ 'ਤੇ ਮੰਡਰਾ ਰਹੇ ਖ਼ਤਰੇ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕੀਤਾ ਉੱਥੇ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਖੇਤੀ ਖੁਦਮੁਖਤਾਰੀ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦਾ ਬੜਾ ਵੱਡਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਉੱਤੇ ਫੈਸਲਾ ਦਿੰਦੇ ਸਮੇਂ ਸ਼੍ਰੀ ਰਮੇਸ਼ ਨੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਸਿਹਤਾਂ ਉੱਤੇ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਦੇ ਸੰਭਾਵੀ ਮਾਰੂ ਅਸਰਾਂ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ

ਨਾਲ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਬੜਾ ਸੋਚ ਸਮਝ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ 6 ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਂਵਾਂ 'ਤੇ ਜਨ-ਸੁਣਵਾਈਆਂ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਅਤੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਹੋਰਨਾਂ ਜੀ ਐਮ ਫਸਲਾਂ ਉੱਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਜਾਂਚ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਿਹਤਾਂ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪ੍ਰਤੀ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਸਿੱਧ ਹੋਣ ਤੱਕ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਉੱਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਆਇਦ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹਨਾਂ ਜਨ-ਸੁਣਵਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਦੇ ਸਮਰਥਕ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧੀ ਦੋਹੇਂ ਹੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਇਸ ਮੌਕੇ ਕਾਫੀ ਗਰਮਾ-ਗਰਮੀ ਅਤੇ ਹੰਗਾਮਾ ਵੀ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵੀ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਖਾਸ ਗੱਲ ਇਹ ਰਹੀ ਕਿ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀਆਂ ਹਮ-ਖ਼ਿਆਲ ਵਿਚਾਰ ਧਾਰਾਵਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਇੱਕ ਮੰਚ 'ਤੇ ਇਕੱਠੇ ਦੇਖੇ ਗਏ। ਗਾਂਧੀਵਾਦੀ, ਖੱਬੇਪੱਖੀ ਜਨ ਸਗਠਨਾਂ, ਸੰਘ ਪਰਿਵਾਰ, ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ, ਡਾਕਟਰਾਂ, ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨਾਂ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਕਾਰਕੁੰਨਾਂ ਨੇ ਪੂਰੀ ਤਾਕਤ ਨਾਲ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਇਸ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਇੱਕਮਤ ਸਨ। ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਸ ਮੁੱਦਾ 'ਤੇ ਸਾਰਥਕ ਬਹਿਸ ਖੜੀ ਹੋਈ ਸੀ।

ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਇਸ ਦਬਾਅ ਨੇ ਜੈ ਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀ ਤਾਕਤ ਬਖ਼ਸ਼ੀ ਉਹ ਸਹੀ ਨੂੰ ਸਹੀ ਅਤੇ ਗਲਤ ਨੂੰ ਗਲਤ ਕਹਿਣ ਦਾ ਸਾਹਸ ਕਰ ਸਕੇ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਇਹ ਕਦਮ ਲਾਮਿਸਾਲ ਹੌਸਲੇ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਉੱਤੇ ਹੋਈ ਦੇਸ਼ ਵਿਆਪੀ ਚਰਚਾ ਵਿੱਚ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣੀ ਦੇ ਸਰੋਕਾਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਚਿੰਤਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣ ਕੇ ਉੱਭਰੇ। ਇਹਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਬਹੁਕੌਮੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਖਾਸਕਰ ਅਮਰੀਕੀ ਕੰਪਨੀ ਮੋਨਸੈਂਟੋ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ 'ਚ ਜਾ ਰਹੀ ਸਾਡੀ ਭੋਜਨ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਖੁਦਮੁਖਤਾਰੀ ਦਾ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਮੁੱਦਾ ਵੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਉੱਭਰਿਆ।

ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵਧਦੀ ਹੈਸੀਅਤ ਕਾਰਨ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਕਹਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਅੱਜ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਸਬੰਧੀ ਫੈਸਲਾ ਲੈਣ ਲੱਗੇ ਭਾਰਤ ਵੱਲ ਵੇਖਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਵੱਲੋਂ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਨੂੰ ਨਕਾਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਇਹਨਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਨਿਰਣੇ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਂ 'ਤੇ ਪੈਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਸੀ। ਜਿੱਥੇ ਕਿ ਜੀ ਐਮ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਗ (ਟ੍ਰਾਇਲ) ਹੋ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਦੀ ਆਮਦ ਮਤਲਬ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਅਫਰੀਕੀ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਜੀ ਐੱਮ ਫਸਲਾਂ ਲਈ ਸਦਾ ਲਈ ਖੋਲ੍ਹ ਦੇਣਾ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਮੋਨਸੈਂਟੋ ਨੇ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਘਟੀਆ ਅਤੇ ਅਨੈਤਿਕ ਹਥਕੰਡੇ ਅਪਣਾ ਕੇ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਲਾਬਿੰਗ ਕੀਤੀ। ਜਨ-ਸੁਣਵਾਈਆਂ ਦੌਰਾਨ ਮੋਨਸੈਂਟੋ ਨੇ ਬਾ-ਕਾਇਦਾ ਕੀਟਨਾਸ਼ਕ ਅਤੇ ਬੀਜ ਵਿਕ੍ਰੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਅਖੌਤੀ ਸਮਰਥਕਾਂ ਦੀਆਂ ਗੱਡੀਆਂ ਭਰ-ਭਰ ਕੇ ਵੱਡੀਆਂ ਭੀੜਾ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਹੋ ਹੱਲਾ ਮਚਾਇਆ ਗਿਆ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਹਾਲਾਤ ਤਾਂ ਇਹ ਸਨ ਕਿ ਮੋਨਸੈਂਟੋ ਨੇ ਕਿਰਾਏ ਦੀ ਭੀੜ ਨਾਲ ਸਭਾ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਵੀ ਕਰਵਾਇਆ। ਕਈ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਤਾਂ ਸਵੇਰੇ 10 ਵਜੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਜਨ-ਸੁਣਵਾਈ ਲਈ ਤੜਕੇ 3 ਵਜੇ ਹੀ ਕਿਰਾਏ 'ਤੇ ਲਿਆਂਦੇ ਗਏ ਮੋਨਸੈਂਟੋ ਸਮਰਥਕ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਲੱਗੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕੁਰਸੀਆਂ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਸਨ।

ਜੈ ਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਨੇ ਆਪਣੀ ਰਪਟ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੇ ਤੱਥਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਦੇ ਵਪਾਰਕ ਅਤੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਹਿਲੂ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸੇ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਜੈ ਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਦੀ ਹੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਮੰਤਰਾਲੇ ਹੇਠਲੀ ਜੈਨੇਟਿਕ ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ ਅਪਰੂਵਲ ਕਮੇਟੀ (ਜੇ ਈ ਏ ਸੀ) ਨੇ ਬਜ਼ਾਰ 'ਚ ਉਤਾਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਇਸਦੇ ਬਾ-ਵਜੂਦ ਜੈ ਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਨੇ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਉੱਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਆਇਦ ਕਰਨ ਦਾ ਸਾਹਸੀ ਫੈਸਲਾ ਲੈਣ ਦਾ ਹੌਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਹੁਣ ਆਪਣੇ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਕਾਰਨ ਜੈ ਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਲੋਕ ਨਾਇਕ ਤਾਂ ਬਣ ਗਏ ਪਰੰਤੂ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਆਪਣੇ ਇਸੇ ਫੈਸਲੇ ਕਾਰਨ ਉਹ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਖਾਸਕਰ ਮੋਨਸੈਂਟੋ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿੱਚ ਖਲਨਾਇਕ ਬਣ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਵਿੱਕੀ ਲੀਕਸ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਦਸਤਾਵੇਜ ਵੀ ਇਹ ਹੀ ਦੱਸਦੇ ਹਨ। ਅਮਰੀਕੀ ਸਫਾਰਤਖਾਨੇ ਵੱਲੋਂ ਅਮਰੀਕੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਭੇਜੇ ਗਏ ਸੰਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਹਰ ਹਾਲ 'ਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਦੇ ਵਪਾਰਕ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿਵਾਉਣਾ ਚੰਹੁਦਾ ਸੀ। ਸੰਦੇਸ਼ ਇਹ ਵੀ ਦਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਮਰੀਕੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸ਼ਨ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੁਆਰਾ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਦੇ ਖਾਲਫ਼ ਫੈਸਲੇ ਦਾ ਅਸਰ ਹੋਰ ਛੋਟੇ ਦੇਸਾਂ ਉੱਤੇ ਵੀ ਪਵੇਗਾ ਅਤੇ ਉਹ ਵੀ ਜੀ ਐਮ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕੂਟਨੀਤਕ ਸੰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਅਮਰੀਕੀ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਹਾਨੀ ਪੰਹੁਚਾਉਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਕਦਮ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ। ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਕਾਰਨ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ ਵੀ ਜੀ ਐਮ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਫੈਸਲਾ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਝਿਜਕਣਗੇ। ਸ਼ੰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਵੀ ਬੜੀ ਤਲਖੀ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੈ ਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਨੇ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਜੀ ਐਮ ਫਸਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਭੋਜਨ ਲੜੀ 'ਤੇ ਕਬਜਾ ਕਰਨਾ ਦੀ ਮਨਸ਼ਾ ਉੱੇਤੇ ਸਵਾਲ ਖੜੇ ਕੀਤੇ ਹਨ।

ਵਿੱਕੀਲੀਕਸ ਵੱਲੋਂ ਨਸ਼ਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਇਸ ਤੱਥ ਦੀ ਵੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਮਰੀਕੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਇੱਕ ਉੱਚ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੀਨਾ ਫੇਡਰੋਫ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਬਾਕਾਇਦਾ ਲਾਬਿੰਗ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਆਈ ਸੀ। ਨੀਨਾ ਫੈਡਰੋਫ ਅਮਰੀਕੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਹਿਲੇਰੀ ਕਲਿੰਟਕ ਦੀ ਵਿੱਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਹੈ। ਉਹ ਭਾਰਤ ਉਹਨਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਭਾਰਤ ਆਈ ਸੀ ਜਦੋਂ ਜੈ ਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਸਬੰਧੀ ਆਪਣਾ ਫੈਸਲਾ ਸੁਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਨ।

ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਜਨ-ਸੁਣਵਾਈਆਂ ਮਗਰੋਂ ਇਹ ਕਿਆਸ ਲਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਜੈ ਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ 10 ਜਾਂ 11 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਫੈਸਲਾ ਸੁਣਾਉਣਗੇ। ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਜਾਵੇ ਇਸੇ ਇੱਕ ਮਾਤਰ ਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਨੀਨਾ ਫੈਡਰੋਫ ਦਿੱਲੀ ਪੰਹੁਚੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਸਿੱਧਾ-ਸਿੱਧਾ ਮਕਸਦ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਨੂੰ ਕਿਸੀ ਵੀ ਕੀਮਤ 'ਤੇ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿਵਾਉਣਾ ਸੀ। ਤੈਅਸ਼ੁਦਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਮੁਤਾਬਿਕ ਨੀਨਾ ਨੇ 6 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਪਹੁੰਚ ਜਾਣਾ ਸੀ ਪਰ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਆਏ ਬਰਫੀਲੇ ਤੁਫ਼ਾਨ ਨੇ ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਤੋਂ ਉੱਡਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਵਾਈ ਉਡਾਣਾਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹਾ ਰੋਕਿਆ ਕਿ ਚਾਹ ਕੇ ਵੀ ਨੀਨਾ 6 ਫਰਵਰੀ ਦੀ ਬਜਾਏ 8 ਫਰਵਰੀ 2010 ਨੂੰ ਹੀ ਭਾਰਤ ਪਹੁੰਚ ਪਾਈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜੈ ਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀ ਸੁੱਝੀ ਜਾਂ ਕਿਤੋਂ ਇਹ ਭਿਣਕ ਲੱਗੀ ਕਿ ਕੁੱਝ ਗੜਬੜ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਸੋ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਫੈਸਲਾ 9 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਹੀ ਸੁਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਜੈ ਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਇਹ ਫੈਸਲਾ 9 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਨਾ ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਤਾਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਇਤਿਹਾਸ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਹੁੰਦਾ। ਆਪਣੀ ਲਾਬਿੰਗ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਕੇ ਨੀਨਾ ਅਤੇ ਮੋਨਸੈਂਟੋ ਕੋਈ ਵੱਡੀ ਖੇਡ, ਖੇਡ ਜਾਂਦੇ। ਇਸਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਇਸੇ ਗੱਲ ਤੋਂ ਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ 9 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਜੈ ਰਮੇਸ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਉੱਤੇ “ਮੋਰੋਟੋਰੀਅਮ” ਜਾਣੀ ਪਾਬੰਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਠੀਕ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਨੀਨਾ ਫੈਡਰੋਫ ਯੋਜਨਾ ਆਯੋਗ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੋਨਟੇਕ ਸਿੰਘ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ ਨਾਲ ਮੀਟਿੰਗ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਆਹਲੂਵਾਲੀਆਂ ਸਾਬ੍ਹ ਨੀਨਾ ਨੂੰ ਕਹਿ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਜੈ ਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਨੇ ਸਾਰੀ ਕਾਰਵਾਈ ਅਤੇ ਜਨ-ਸੁਣਵਾਈਆਂ ਇੱਕ ਤਰਫਾ ਹੋ ਕੇ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਸੰੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਯੂਰਪੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਤੋਂ ਪੈਸਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਵਿੱਕੀਲੀਕਸ ਨੇ ਜਿਹੜੀਆਂ ਅਮਰੀਕੀ ਸ਼ੰਦੇਸ਼ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਆਪਣੀ ਅਮਰੀਕਾਪ੍ਰਸਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕਰਦਿਆਂ ਮੋਨਟੇਕ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜੈ ਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਕਾਫੀ ਬੁਰਾ ਭਲਾ ਬੋਲਿਆ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਦੇ ਮਸਲੇ 'ਤੇ ਜੈ ਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਨੂੰ ਇੱਕ ਤਰਫਾ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਝਟਕਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਨੀਨਾ ਮੋਨਟੇਕ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਇਸ ਗੱਲਬਾਤ ਤੋਂ ਇਹ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੋਨਟੇਕ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਿਹਤ ਦੀ ਬਜਾਏ ਅਮਰੀਕੀ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਖਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ।

ਸ਼ੰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਦ ਪਵਾਰ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। 9 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਉੱਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲੱਗਣ ਉਪਰੰਤ ਸ਼ਰਦ ਪਵਾਰ ਨੇ ਜੈ ਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਹਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਸ਼ੰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਨਾਲ ਹੀ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਹੈਰਾਨੀ ਵੀ ਪ੍ਰਗਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕਿ ਸ਼ਰਦ ਪਵਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਰੋਧ ਨੂੰ ਹੋਰ ਤਿੱਖਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਨਾਲ ਹੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਵਿੱਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕ ਮੰਤਰੀ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਰਾਜ ਚੋਹਾਨ ਦੁਆਰਾ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਅਤੇ ਜੈ ਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਦਾ ਸਰਸਰੀ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਵਿੱਕੀਲੀਕਸ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਖੁਲਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਇਹ ਗੱਲ ਪਤਾ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਕਿ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਦੇ ਖਿਲਫ਼ ਜਾ ਕੇ ਜੈ ਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਨੇ ਕਿੰੰਨਾ ਵੱਡਾ ਖ਼ਤਰਾ ਮੁੱਲ ਲਿਆ ਸੀ।

ਇਹਨਾਂ ਕੂਟਨੀਤਕ ਸ਼ੰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸਮਝੀਏ ਤਾਂ ਪਤਾ ਲੱਗੇਗਾ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਨੂੰ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਉਤਾਰਨ ਲਈ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਹੱਥਕੰਡੇ ਅਤੇ ਦਲੀਲਾਂ ਵਰਤ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਅਰਥਹੀਣ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਛਾਲਿਆ ਗਿਆ। ਇਹਨਾਂ ਸ਼ੰਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪੜਕੇ ਇੱਞ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਬੜੀ ਚਿੰਤਾ ਸੀ, ਅਮਰੀਕਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਕਰਨ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਵੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਅਮਰੀਕਾ ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ 'ਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕੀੜੇਮਾਰ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਜਿਆਦਾ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਫ਼ਿਕਰਮੰਦ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬੈਂਗਣ ਦੀ ਉਪਲਭਧਤਾ ਲਈ ਵੀ ਬਹੁਤ ਚਿੰਤਤ ਸੀ। ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਸੀ ਕਿ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਬਦਲਾਅ ਲਿਆਏਗਾ ਅਤੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਫ਼ਤਿਹ ਕਰਨ ਦੀ ਆਪਣੀ ਯੋਜਨਾ ਵਿੱਚ ਉਹ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਪਾਰ ਕਰ ਜਾਵੇਗਾ। ਪਰੰਤੂ ਜੈ ਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਦੇ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਨਾਲ ਅਮਰੀਕਾ, ਮੋਨਸੈਂਟੋ, ਜੀ ਐੱਮ ਅਤੇ ਬੀਟੀ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਲਾਬੀ ਨੂੰ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਹੀ ਹੱਥ ਲੱਗੀ। ਨੀਨਾ ਫੈਡਰੋਫ ਦਾ ਭਾਰਤ ਦੌੜਨਾ ਤਾਂ ਬੇਕਾਰ ਹੀ ਗਿਆ। ਅਮਰੀਕੀ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦੀ ਹੱਦ ਤਾਂ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਖਿਸਿਆਈ ਬਿੱਲੀ ਖੰਭਾ ਨੋਚੇ ਦੀ ਤਰਜ਼ 'ਤੇ ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਜਦੂਤ ਨੇ ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਭੇਜੇ ਆਪਣੇ ਕੂਟਨੀਤਕ ਸ਼ੰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ- ਜੈ ਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਦੇ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤੀ ਵਿੱਗਿਆਨਕ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਪੈਸੇ ਦੀ ਬਰਬਾਦੀ ਹੋਈ ਹੈ।

ਇਹ ਸਾਰੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੀ ਐੱਮ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਉਤਾਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿਵਾਉਣਾ ਅਮਰੀਕਾ ਲਈ ਕਿੰਨਾ ਅਹਿਮ ਅਤੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਮੁੱਦਾ ਸੀ। ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਬੜੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਚਾਲ ਚੱਲ ਚੁੱਕੇ ਜੈ ਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਦੀ ਦੇਰ-ਸਵੇਰ ਵਾਤਾਵਰਣ ਮੰਤਰਾਲੇ ਵਿੱਚੋਂ ਛੁੱਟੀ ਹੋਣਾ ਕੋਈ ਵੱਡੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਣੀ। ਕਦੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਉਹ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ ਜਿਹੜਾ ਅਮਰੀਕੀ ਹਿੱਤਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਨਹੀਂ ਜਾਵੇਗਾ। ਪਰ ਹੁਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਮੰਤਰੀ ਵੀ ਉਹ ਹੀ ਹੋਵੇਗਾ ਜਿਹੜਾ ਅਮਰੀਕੀ ਇਸ਼ਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸਮਝੇਗਾ। ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਉੱਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾਉਣ ਮਗਰੋਂ  ਜੈ ਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਦੀ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਰਾਜ ਸਭਾ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਟਿਕਟ ਕੱਟਣ ਦਾ ਦਬਾਅ ਸੀ। ਪਰ ਕਾਂਗਰਸ ਹਾਈਕਮਾਂਡ ਨੂੰ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਗਲਤ ਸੰਦੇਸ਼ ਜਾਵੇਗਾ ਇਸ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਟਿਕਟ ਤਾਂ ਮਿਲਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਮੰਤਰੀ ਵੀ ਰਹੇ। ਪਰ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਕੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਮੰਤਰਾਲੇ ਤੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਛੁੱਟੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਇਹ ਗੱਲ ਬਿੱਲਕੁੱਲ ਸਾਫ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੀ ਖੇਤੀ ਖੁਦਮੁਖਤਾਰੀ, ਖਾਧ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੁਰੱਖਿਆ ਘੋਰ ਸੰਕਟ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਉੱਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਬਹੁਕੌਮੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੀ ਗਿੱਧ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਹੈ।

ਇਹ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਸਵਾਲ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਜੈ ਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਦੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਮੰਤਰਾਲੇ ਤੋਂ ਛੁੱਟੀ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਉੱਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਆਇਦ ਕਰਨ ਕਾਰਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ਤਾਂ ਇਹ ਹੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਇਸ ਲਈ ਵੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਆਗਾਮੀ ਕੁੱਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਹੋਰਨਾਂ ਜੀ ਐੱਮ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਬਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਉਤਾਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਉੱਠਣ ਵਾਲੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਹੁਣ ਹੋਰ ਜੈ ਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਪਰ ਉਸਤੋਂ ਵੀ ਜਿਆਦਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਉਹਨਾਂ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਜਿਆਦਾ ਮਜਬੂਤ ਕਰਨ ਦੀ ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਅਮਰੀਕੀ ਮਨਸੂਬਿਆਂ ਅਤੇ ਮੋਨਸੈਂਟੋ ਦੇ ਖੇਤੀ ਅਤੇ ਖ਼ੁਰਾਕ ਦੇ ਸਮਰਾਜਵਾਦ ਨੂੰ ਜੋਰਦਾਰ ਟੱਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਇਹਨਾਂ ਹੀ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਨੇ ਜੈ ਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਨੂੰ ਬੀਟੀ ਬੈਂਗਣ ਸਬੰਧੀ ਰਾਸ਼ਟਰ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਲੋਕ ਹਿੱਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਫੈਸਲਾ ਲੈਣ ਦੀ ਤਾਕਤ ਬਖ਼ਸ਼ੀ ਸੀ। ਜੈ ਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਤਾਂ ਚਲੇ ਗਏ ਪਰ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬੀਟੀ ਚਾਵਲ, ਬੀਟੀ ਮੱਕੀ, ਆਲੂ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਲਾਈਨ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਮੋਨਸੈਂਟੋ ਦੀ ਪੂਰੀ ਤਾਕਤ ਵੀ। ਸੋ ਆਓ ਅਸੀਂ ਮਿਲ ਕੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਅਜਿਹਾ ਜਨ-ਅੰਦੋਲਨ ਖੜਾ ਕਰੀਏ ਕਿ ਜਯੰਤੀ ਨਟਰਾਜਨ ਨੂੰ ਵੀ ਜੈ ਰਾਮ ਰਮੇਸ਼ ਹੀ ਬਣਨਾ ਪਏ। ਆਖਿਰ ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਸਵੈਨਿਰਭਰ ਭਵਿੱਖ ਦਾ ਸਵਾਲ ਹੈ।