ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ: ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਇਹ ਵੀ

ਡਾ. ਓਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਰੁਪੇਲਾ

ਇਹ ਬੜੀ ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਰੁਚੀ ਲੈ ਰਹੀ ਹਨ। ਖੇਤੀ ਵਿਰਾਸਤ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਸਦਕਾ ਬੀਤੇ 6-7 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹਨ। ਪਰ ਸੱਚ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਵੀ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਜੈਵਿਕ ਮਾਦੇ ਦੀ ਘਾਟ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹੈ।

ਕਿਸਾਨ ਵੀਰੋ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੀ ਹਾਂ ਕਿ ਸਰਫੇਸ ਮਲਚਿੰਗ (ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਉੱਪਰੀ ਸਤ੍ਹਾ ਨੂੰ ਢਕ ਕੇ ਰੱਖਣਾ) ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਦਾ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਥੰਮ ਹੈ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵੱਡੇ ਏਰੀਏ ਵਿੱਚ ਜੰਗਲ-ਬੇਲਿਆਂ ਦੇ ਖਾਤਮੇ ਕਾਰਨ ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦਾ ਜੈਵਿਕ ਮਾਦਾ- ਦਰਖਤਾਂ ਦੀਆਂ ਕੱਚੀਆਂ ਟਹਿਣੀਆਂ ਅਤੇ ਪੱਤੇ ਆਦਿ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਕਣਕ ਦੇ ਝਾੜ ਸਬੰਧੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕਾਫੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਪੇਸ਼ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਪਾਰ ਪਾਉਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਖੇਤੀ ਨੂੰ “ਲੋ ਕੌਸਟ ਇੰਟੈਂਸਿਵ ਐਗਰੀਕਲਚਰ ਫਾਰ ਸਮਾਲ ਐਂਡ ਮੌਡਰੇਟ ਫਾਰਮਰਜ” ਵਿਧੀ ਅਨੁਸਾਰ ਨਿਵੇਕਲੀ ਅਤੇ ਲਾਹੇਵੰਦ ਦਿਸ਼ਾ ਦੇਣ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕਰਨਾਂ ਹੋਵੇਗਾ:

ਇਸ ਵਿਧੀ ਤਹਿਤ ਤਜ਼ਰਬਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਸਾਨ ਵੀਰ 1 ਤੋਂ 2 ਏਕੜ ਦੇ ਖੇਤ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰ ਲੈਣ। ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਢਲਾਣ ਅਨੁਸਾਰ ਖੇਤ ਦੇ ਇੱਕ ਸਿਰੇ 'ਤੇ ਦਸ ਫੁੱਟ ਚੌੜਾ, 20 ਫੁੱਟ ਲੰਬਾ ਅਤੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 5 ਫੁੱਟ ਡੂੰਘਾ ਕੱਚਾ ਤਲਾਬ ਬਣਾ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਕੰਡਿਆਲੀ ਤਾਰ ਦੀ ਵਾੜ ਕਰ ਦਿਓ। ਇਹ ਤਾਲਾਬ ਬਾਰਿਸ਼ ਦੌਰਾਨ ਤੁਹਾਡੇ ਖੇਤ ਵਿਚਲਾ ਵਾਧੂ ਪਾਣੀ ਸੰਭਾਲਣ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਭੇਜਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰੇਗਾ ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਜੇਕਰ ਗਲਤੀ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਫਸਲ ਨੂੰ ਭਰ ਕੇ ਪਾਣੀ ਲੱਗ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵਾਧੂ ਪਾਣੀ ਇਸ ਤਾਲਾਬ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਕੇ ਫਸਲ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਣ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਹੁਣ ਸਬੰਧਤ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਰੁੱਖ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਹਰੇਕ 50 ਫੁੱਟ ਬਾਅਦ 5 ਫੁੱਟ ਚੋੜੀਆਂ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 3 ਪੱਟੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰ ਲਵੋ। 5-5 ਫੁੱਟ ਚੌੜੀਆਂ ਇਹ ਪੱਟੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਇੱਕ ਫੁੱਟ ਉੱਚੀਆਂ ਹੋਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਉਣ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਜਾਂ ਬਰਸਾਤਾਂ ਦੌਰਾਨ ਇਹਨਾਂ ਪੱਟੀਆਂ ਉੱਤੇ ਬਾਇਓਮਾਸ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਠੁੰਮਣਾ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਫਲਦਾਰ ਰੁੱਖ ਲਗਾਓ। ਹਰੇਕ 2 ਫਲਦਾਰ  ਰੁੱਖਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਬਇਓਮਾਸ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਰੁੱਖ ਲਗਾਓ। ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਭੂਮੀ, ਪਾਣੀ ਦੀ ਤਾਸੀਰ ਮੁਤਾਬਿਕ ਕਰਨ। ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਲਾਏ ਗਏ ਇਹਨਾਂ ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹੱਥ ਦੀ ਉਚਾਈ ਤੋਂ ਵਧਣ ਅਤੇ 5 ਫੁੱਟ ਦੀ ਪੱਟੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਫੈਲਣ ਨਹੀਂ ਦੇਣਾ। ਸੋ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਇਹਨਾਂ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ-ਛੰਟਾਈ ਅਤੇ ਪਰੂਨਿੰਗ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਮਿਲਿਆਂ ਹਰਾ ਜੈਵਿਕ ਮਾਦਾ ਤੁਹਾਡੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਸਰਫੇਸ ਮਲਚਿੰਗ ਅਤੇ ਹਰੀ ਖਾਦ ਦੇ ਕੰਮ ਆਵੇਗਾ। ਫ਼ਲਦਾਰ ਰੁੱਖਾਂ ਤੋਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਨਕਦ ਆਮਦਨ ਅਤੇ ਘਰ ਵਿੱਚ ਖਾਣ ਲਈ ਭਾਂਤ-ਸੁਭਾਂਤੇ ਪਰੰਤੂ ਜ਼ਹਿਰ ਮੁਕਤ ਫ਼ਲ ਮਿਲਣ ਲੱਗਣਗੇ।

ਫ਼ਲਦਾਰ ਰੁੱਖ ਖਰੀਦਦੇ ਸਮੇਂ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਰੱਖ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਦਾ ਹੋਣ 'ਤੇ ਫਲ ਦੇਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ 2 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦਾ ਰੁੱਖ ਹੀ ਖਰੀਦੋਗੇ ਤਾਂ ਕਿ ਉਸਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਆਮਦਨੀ ਲਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲੰਮਾਂ ਸਮਾਂ ਉਡੀਕ ਨਾ ਕਰਨੀ ਪਵੇ।

ਖੇਤ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਕਰੌਂਦੇ ਵਰਗੀਆਂ ਕੰਡਿਆਲੀਆਂ ਪਰ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਠੁੰਮਣਾ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਝਾੜੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਲਮਾਂ ਲਾ ਦਿਓ। ਇਹ ਅੱਗੇ ਚੱਲ ਕੇ ਖੇਤ ਲਈ ਬੇਹੱਦ ਮਜਬੂਤ ਵਾੜ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨਗੀਆਂ। ਇਸ ਤਕਨੀਕ ਨਾਲ ਸ਼ਿੰਗਾਰੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਤਹਿਤ ਸਹੀ ਢੰਗਾਂ ਨਾਲ ਹਾੜੀ-ਸਾਉਣੀ ਬੀਜਦੇ ਰਹੋ ਚੋਖਾ ਲਾਭ ਹੋਵੇਗਾ। ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਇਸ ਤਕਨੀਕ ਤਹਿਤ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਲਗਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ:

ਕੋਈ ਵੀ ਔਸ਼ਧੀ ਜਾਂ ਫ਼ਲ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਲੋਕਲ ਰੁੱਖ ਹਰ 10 ਫੁੱਟ ਉੱਤੇ

1 .    ਅੰਬ
2 .    ਅਨਾਰ - ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਫੁੱਲ ਅਤੇ ਫਲ
3 .    ਪਪੀਤਾ - ਕੁੱਝ ਕਿਸਮਾਂ ਅੱਠ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਫਲ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।
4 .    ਮੁਸੰਮੀ
5 .   ਅੰਜੀਰ
6 .   ਚੀਕੂ
7 . ਅਮਰੂਦ
ਬਾਇਉਮਾਸ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਪੌਦੇ - ਜਲਦੀ ਵਧਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਮਹੱਤਵ ਵਾਲੇ

1 ਸੁਹੰਜਨਾ - ਕੁੱਝ ਕਿਸਮਾਂ 6 ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਫੁੱਲ ਅਤੇ ਫਲੀਆਂ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਰੁੱਖ ਜ਼ਮੀਨ 'ਚ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਨਾਈਟਰੋਜ਼ਨ ਫਿਕਸ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀਆਂ ਕੱਚੀਆਂ ਫਲੀਆਂ ਅਚਾਰ ਪਾਉਣ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਪੱਕੀਆਂ ਫਲੀਆਂ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਦਾ ਪਾਊਡਰ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਕੀਟਾਣੂ ਰਹਿਤ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀਆਂ ਕੱਚੀਆਂ ਟਹਿਣੀਆਂ ਹਰੀ ਖਾਦ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਮਲਚਿੰਗ ਕਰਨ ਦੇ ਕੰਮ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ।

2 ਕਚਨਾਰ - ਔਸ਼ਧੀ ਮਹੱਤਵ

ਬਾਰਡਰ ਰੁੱਖ- ਰਲੇ-ਮਿਲੇ ਕੰਡਿਆਲੇ, ਆਰਥਿਕ ਮਹੱਤਵ ਵਾਲੇ, ਜਲਦੀ ਅਤੇ ਹੌਲੀ ਵਧਣ ਵਾਲੇ ਪੌਦੇ

1  ਬੰਬੂ - ਆਰਥਿਕ ਮਹੱਤਵ
2 ਕਰੌਦਾਂ - ਕੰਡਿਆਂ ਵਾਲਾ ਪਰ ਬਾੜ ਦੇ ਕੰਮ, ਫਲ ਦਾ ਆਚਾਰ ਅਤੇ ਮਿਠਾਈ 
3 ਕੜ੍ਹੀ ਪੱਤਾ - ਆਰਥਿਕ ਮਹੱਤਵ
4  ਮੋਤੀਆ - ਆਰਥਿਕ ਮਹੱਤਵ, ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਖ਼ੁਸ਼ਬੂ ਮਿੱਤਰ ਕੀੜਿਆਂ ਨੂੰ ਬੁਲਾਉਂਦੀ ਹੈ।
5  ਗੁੱਗਲ
ਆਰਥਿਕ ਮਹੱਤਵ
6  ਬੇਲ - ਫਲ ਦਾ ਔਸ਼ਧੀ ਮਹੱਤਵ, ਪੱਤੇ ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਪੂਜਾ ਲਈ

ਰੁੱਖ ਜੋ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ

1  ਨਿੰਬੂ
2  ਅਨਾਰ
3  ਬੇਰ

4  ਸੁਹੰਜਨਾ
5  ਅੰਜਨ - ਫਰਨੀਚਰ ਲਈ ਲੱਕੜੀ, ਚਾਰਾ, ਪਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਦੁੱਧ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਫਾਇਦੇਮੰਦ
6 ਪੰਜ ਸਾਲ ਚੱਲਣ ਵਾਲਾ ਢੈਂਚਾ - ਹਰੀ ਖਾਦ ਅਤੇ ਬਾਇਓਮਾਸ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਔਰੋਗ੍ਰੀਨ- ਹਰੀ ਖਾਦ ਲਈ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਤਰੀਕਾ

ਹਰੀ ਖਾਦ ਵਿੱਚ ਐਰੋਗਰੀਨ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਦੇ ਹਾਂ ਪੱਖੀ ਅਸਰਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ 'ਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਇਸਨੂੰ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਹ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਲਾਭਕਾਰੀ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ:
1 . ਇਹਦੇ ਕਾਰਨ ਭੂਮੀ ਉੱਤੇ ਜੈਵ-ਭਿੰਨਤਾ ਵਧਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫਸਲਾਂ ਉੱਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਕੀਟਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਥਾਂ ਇਕੱਠੇ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੀ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਕੀਟਾਂ ਉੱਤੇ ਪਲਣ ਵਾਲੇ ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਕੀਟ ਵੀ ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਬ-ਸ਼ਰਤੇ ਕਿ ਸਬੰਧਤ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਰਸਾਇਣਿਕ ਪੈਸਟੀਸਾਈਡ ਨਾ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੋਵੇ।
2 .   ਹਰੀ ਖਾਦ ਦੀ ਐਰੋਗਰੀਨ ਵਿਧੀ ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਕੁਦਰਤੀ ਜੈਵਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਧਾਉਣ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹਦੇ ਕਾਰਨ ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਲਈ ਲਾਭਕਾਰੀ ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਸੂਖਮ ਜੀਵਾਂ ਅਤੇ ਵੱਖ -ਵੱਖ ਫਸਲਾਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜੀਵਾਣੂਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਵਿੱਚ ਅਥਾਹ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਪਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਇੱਕ ਗ੍ਰਾਮ ਖੇਤੀ ਲਈ ਲਾਭਕਾਰੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ 10 ਲੱਖ ਤੱਕ ਸੂਖਮ ਜੀਵ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
੩.  ਐਰੋਗਰੀਨ ਸਦਕਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੋ-ਦਲ (ਦਾਲਾਂ) ਫਸਲਾਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਨਾਈਟਰੋਜਨ ਫਿਕਸ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਰਾਈਜੋਬੀਅਮ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਵਿੱਚ ਵੀ ਚੋਖਾ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਜਿੱਥੇ ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਜੀਵਾਣੂ ਮੁੱਢੋਂ ਹੀ ਨਾ ਹੋਣ ਉੱਥੇ ਬਾਹਰ ਤੋਂ ਖਰੀਦ ਕੇ ਪਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।
4 .  ਐਰੋਗਰੀਨ ਵਿਧੀ ਵਿੱਚ ਭੂਮੀ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੇ ਮਲਚਿੰਗ ਕਰਨ ਸਦਕਾ ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਲੋੜੀਂਦਾ ਉਚਿੱਤ ਤਾਪਮਾਨ ਬਣਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

5 . ਭੂਮੀ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੇ ਸੰਘਣੀ ਮਲਚਿੰਗ ਸਦਕਾ ਭੂਮੀ ਵਧੇਰੇ ਨਮੀ ਸੰਭਾਲਣ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਦੀ ਹੈ।

ਵਿੱਗਿਆਨੀਆਂ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਖੋਜ਼ ਕੇਂਦਰਾਂ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਉਪਲਭਧ ਉਪਯੁਕਤ ਸੰਸਧਨਾਂ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਕਰਕੇ ਐਰੋਗਰੀਨ ਅਤੇ ਇਸ ਵਰਗੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਹੋਰਨਾਂ ਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਟੈਸਟ ਕਰਕੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਿਫਾਰਸ਼ ਕਰਨ।

ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਐਰੋਗਰੀਨ ਵਿਧੀ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

1 . ਇਹ ਹਰੀ ਖਾਦ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਤਰੀਕਾ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਾਇਦ ਪਾਂਡੇਚਰੀ ਦੀ ਔਰੋਵਿਲ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਨੇ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।
2. ਇਸ ਤਰ੍ਹਾ ਦੀ ਹਰੀ ਖਾਦ ਲਈ ਮੁੱਖ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਹੋਰ ਕਈ ਸਾਰੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਬੀਜ ਰਲਾਂ  ਕੇ ਬੀਜੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇ।

3. ਵਿਭਿੰਨ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਬੀਜ ਮਿਕਸ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜ਼ਰਮੀਨੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਬਿਖੇਰੋ। ਬੀਜ ਅਮ੍ਰਿਤ ਲਾ ਕੇ ਬੀਜ ਸੋਧੋ।

4. 30 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਹੋਣ 'ਤੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਦਬਾ ਦਿਉ।

5. ਤਜ਼ਰਬੇ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ 30 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਇਸ ਫ਼ਸਲ ਤੋਂ ਤਜ਼ਰਬੇ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ 30 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਇਸ ਫ਼ਸਲ ਤੋਂ ਪ੍ਰਤਿ ਏਕੜ 5 ਟਨ ਬਾਇਉਮਾਸ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰੈਕਟਿਸ ਨਦੀਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੱਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ।

6. ਦਬਾਉਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਰਫੇਸ ਮਲਚ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ  ਬਾਇਓਮਾਸ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

7. ਇਹ ਕਪਾਹ ਜਿਹੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਵਿੰਨ੍ਹਾ ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕਰਨਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀ ਉੱਥੇ ਹੋਰ ਤਰੀਕੇ ਲੱਭਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।

8. ਮੁੱਖ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜੇ ਮੌਕਾ ਮਿਲੇ ਤਾਂ ਔਰੋਗ੍ਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਉਗਾਉਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ।

ਔਰੋਗ੍ਰੀਨ ਲਈ ਬੀਜਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ

1. ਪ੍ਰਤਿ ਏਕੜ ਲਈ 10 ਕਿਲੋ ਬੀਜ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ- 6 ਕਿਲੋ ਫ਼ਲੀਦਾਰ, 2 ਕਿਲੋ ਅਨਾਜ ਅਤੇ 1 ਕਿਲੋ ਤੇਲ ਵਾਲੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਅਤੇ ਰੇਸ਼ੇਦਾਰ ਫ਼ਸਲਾਂ
2. ਲੋਕਲ ਕਿਸਮਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਬਾਹਰ ਤੋਂ ਬੀਜ ਨਾ ਖ਼ਰੀਦ ਕੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬਚਾਏ ਹੋਏ ਬੀਜ ਵਰਤਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਅਨੁਮਾਲ ਹੈ ਕਿ 10 ਕਿਲੋ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ 150 ਰੁਪਏ ਪਵੇਗੀ।
3. ਫ਼ਲੀਦਾਰ 6 ਕਿਲੋ - ਮੂੰਗੀ, ਛੋਲੇ, ਮੋਠ, ਅਰਹਰ
4. ਅਨਾਜ 2 ਕਿਲੋ - ਬਾਜਰਾ, ਜਵਾਰ, ਮੱਕੀ, ਕਣਕ, ਰਾਗੀ
5. ਤੇਲ ਵਾਲੀਆਂ - ਸਰੋਂ, ਸੋਇਆਬੀਨ, ਸੂਰਜਮੁਖੀ
6. ਰੇਸ਼ੇ ਵਾਲੀਆਂ - ਕਪਾਹ


ਜ਼ਰੂਰੀ ਨੋਟ - ਮਾਤਰਾਂ ਸਿਫਾਰਿਸ਼ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਪਰ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦਹ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ 1 ਕਿਲੋ ਤੇਲ ਵਾਲੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਵਿੱਚ 5-6 ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ 200 ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। 10-15 ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਕਿਸਮਾਂ ਵਰਤਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ।

ਲੋਕਲ ਕਿਸਮਾਂ ਹੀ ਵਰਤਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ।


* ਲੇਖਕ ਮੁਢਲੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ। ਇਹ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਬਰਾਨੀ ਅਤੇ ਅਰਧ ਬਰਾਨੀ ਖੇਤੀ ਖੋਜ਼ ਕੇਂਦਰ (ਇਕਰੀਸੈਟ), ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਸੀਨੀਅਰ ਵਿੱਗਿਆਨਕ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਯੁਨਾਇਟਡ ਨੇਸ਼ਨਜ਼ ਫੂਡ ਐਂਡ ਐਗਰੀਕਲਚਰ ਆਰਗੇਨਾਇਜੇਸ਼ਨ (ਯੂ.ਐੱਨ-ਐਫ. ਏ. ਓ.) ਦੇ ਸਲਾਹਕਾਰ ਵੀ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਵਿੱਗਿਆਨਕ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਜਬੂਤ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।